بررسی و تعیین عوامل محیطی مؤثر بر پراکنش رویشگاه‌های مرتعی جنوب شرقی سبلان

چکیده: روابط بین پوشش گیاهی و عامل­های محیطی به شناخت عوامل مؤثر بر رشد و استقرار گونه­های گیاهی و همچنین شناسایی رویشگاه­ها کمک می­کند. هدف از این پژوهش، بررسی ارتباط عوامل محیطی با پراکنش رویشگاه­های مرتعی و تعیین مهمترین عوامل مؤثر در تفکیک این رویشگاه­ها در منطقه جنوب شرقی سبلان واقع در استان اردبیل می­باشد. نمونه­برداری به روش تصادفی- سیستماتیک انجام شد. در اکوسیستم مرتعی مورد نظر، 45 رویشگاه در نقاط مختلف ارتفاعی و در دامنه­های جنوب شرقی سبلان انتخاب و در داخل هر یک از این رویشگاه­های تعیین شده، 3 پلات بزرگ 10 مترمربعی با فاصله 40 متر از همدیگر و در طول ترانسکت 120 متری مستقرگردید. در داخل پلات­ها فهرست گیاهان موجود و درصد تاج­ پوشش آن­ها تعیین گردید. همچنین در داخل هر پلات از دو عمق 15-0 و 30-15سانتی­متری، خاک برداشت شد و خصوصیات اقلیمی نظیر بارندگی و دما­، خصوصیات توپوگرافی نظیر ارتفاع، شیب و جهت جغرافیایی، عوامل خاکی نظیر بافت خاک، هدایت الکتریکی­، اسیدیته­، ماده آلی (کربن)­، فسفر و پتاسیم اندازه­گیری شدند. به منظور تعیین روابط بین عوامل محیطی با پراکنش پوشش گیاهی، از تجزیه و تحلیل آماری چند متغیره (رج بندی) استفاده شد. رج­بندی جوامع گیاهی با توجه به عوامل محیطی به روش آنالیز تطبیقی متعارفی (DCA[1]، RDA[2]، CCA[3]) صورت گرفت. نتایج نشان داد درمنطقه مورد مطالعه، عوامل فیزیوگرافی (ارتفاع و جهت جغرافیایی) تأثیر معنی­داری بر پراکنش رویشگاه­های مرتعی دارند. نتایج حاصل از CCA عوامل محیطی منطقه مرتعی حاکی از آن است که محور اول و دوم به ­ترتیب با مقادیر ویژه 703/0 و 519/0 و واریانس 5/11 و 0/20 ، تغییرات رویشگاه­ها و عوامل محیطی منطقه را توجیه  می­کنند. از نتایج این تحقیق می­توان در مدیریت، احیا و اصلاح اکوسیستم­های مرتعی جنوب شرقی سبلان و مناطق مشابه استفاده کرد. [1] - Detrended Correspondence Analysis [2] - Representational Difference Analysis [3] - Canonical Correspondence Analysis